A. Buğra Tokmakoğlu
İzmir’in bilinen tarihi geçmişini günümüzden 8 bin 500 yıl öteye taşıyan Yeşilova Höyüğü, modern ziyaretçi merkezi ile arkeoloji bilimini toplumla buluşturan, her yaştan ziyaretçi grubuna özel interaktif anlatım teknikleriyle keyifli zaman geçirirken, aynı zamanda farkındalık yaratan bir merkez.
İzmir içindeki en eski yerleşim alanı unvanını taşıyan Yeşilova Höyüğü, İzmir’in bilinen tarihini değiştiren, son yıllarda kentin en önemli, heyecan verici keşiflerinden. 2003 yılında keşfedilen Yeşilova Höyüğü’nde yapılan kazı çalışmalarıyla birlikte o güne kadar en çok 5 bin yıllık tarihi geçmişe sahip olduğu düşünülen İzmir’in bilinen tarihi 3 bin 500 yıl daha geriye gitti. Doğuyla batının buluştuğu, onlarca farklı medeniyetin izlerini taşıyan İzmir’in tarihinden bahsederken ‘8 bin 500 yıllık tarihi geçmişe sahip kent’ cümlesini Yeşilova Höyüğü’nün keşfine borçluyuz.
Her şey müzeye getirilen taşlarla başladı
Yapılan kazılarla İzmir’in Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biri olduğunu ortaya çıkaran Yeşilova Höyüğü’nün bulunma hikayesi oldukça ilginç. 2003 yılında Yeşilova Höyüğü’nden 10 km uzaklıktaki Buca’da bir parkta bulduğu taşları İzmir Arkeoloji Müzesi’ne getiren emekli resim öğretmeni, İzmir için büyük önem taşıyan bu yerin keşfedilmesi yolundaki ilk adım oldu.
Müzedeki uzmanların Ege Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zafer Derin’e bulunan taşları göstermesinin ardından, taşların kaynağının ortaya çıkarılması için heyecan veren bir süreç başladı. Buca’da taşların bulunduğu bölgeye gelip giden hafriyat kamyonları ile iletişime geçen ekip kamyonların hafriyatı aldığını söylediği yere geldiğinde üzeri tamamen molozlarla kaplı bir alanla karşılaştı. Bugün mimari açıdan çok sayıda ödüle sahip olan Yeşilova Höyüğü Ziyaretçi Merkezi’nin ziyaretçilerini karşıladığı bu yer o günlerde alüvyonla kaplı, moloz döküm sahasıydı.
2004’te tescil edilen Yeşilova Höyüğü’nde, 2005’te İzmir Arkeoloji Müzesi ile birlikte başlanan kazılar, 2008’den bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Ege Üniversitesi adına Doç. Dr. Zafer Derin başkanlığında devam ediyor.
İzmir'in ilk toplumu
Yeşilova Höyüğü’nde 2005-2009 yılları arasında elde edilen buluntular kentin kültür tarihinin yeniden yazılmasını sağladı. Çevresi dağlar ve tepelerle çevrili verimli bir ovada konumlanan ve yaklaşık 70 bin metrekarelik bir alana yayıldığı düşünülen Yeşilova Höyüğü, İzmir’in ilk toplumunun izlerini yansıtan, Batı Anadolu yerleşimleri hakkında bilgi sunan önemli bir merkez.
2008 yılında Yeşilova Höyüğü Kazı Başkanı Doç. Dr. Zafer Derin, Yeşilova Höyüğü ve çevredeki diğer höyüklerden çıkarılacak buluntuların sergilenebileceği bir merkez inşa etme fikrini Bornova Belediyesi’yle paylaştı. Bbölgenin tarih öncesi dönemi kültürleri hakkında ziyaretçilerin bilgilendirileceği aktif bir ziyaretçi merkezi inşa etme fikrine olumlu yaklaşan Bornova Belediyesi, merkezin inşası için ulusal mimari proje yarışması açtı. Bu nedenle, Yeşilova Höyüğü Ziyaretçi Merkezi, Türkiye’de yerel yönetimler tarafından yapılan ilk ve tek merkez özelliğini taşıyor.
Hayaller gerçek oldu
2014 yılında tamamlanarak ziyarete açılan; kazı alanları, kazı evi, arkeoloji parkı, sergi binası, neolitik köy ve kafeden oluşan Yeşilova Höyüğü Ziyaretçi Merkezi, Kazı Başkanı Doç. Dr. Zafer Derin’in toplum ve bilimi buluşturma hayalini de gerçeğe dönüştürmeyi başardı.
Ziyaretçi merkezinin yaşayan ve toplumun aktif olarak kullandığı bir mekana dönüşmesini isteyen Doç. Dr. Derin, her yaş grubundan ziyaretçiyi karşılayan, yaş grubunun özelliklerine göre bilgi veren ve özel bir dil kullanan arkeologların görev yaptığı ziyaretçi merkezinin çevre mahalleler tarafından da tanınması ve sahiplenilmesi için özel çaba gösterdi.
Bu çabaların karşılığında ziyaretçi merkezinin çevresindeki iki mahallede yaşayan halk tarafından kurulan Karacaoğlan ve Yeşilova Mahalleleri Kültür ve Dayanışma Derneği, ziyaretçi merkezinin geleceğe güvenle bakmasının garantisi oldu. Yeşilova Höyüğü Ziyaretçi Merkezi, mahallelinin farklı etkinlikler için kullandığı bir kültür merkezi işlevi de görüyor.
